Czym jest cyberprzemoc i jak jej unikać
Cyberprzemoc to forma agresji elektronicznej. Przyjmuje najczęściej formy np. zastraszania, prześladowania, czy wyśmiewania innych za pośrednictwem internetu oraz narzędzi cyfrowych. Osoby dopuszczające się cyberprzemocy określa się mianem stalkerów, którzy prześladowania dokonują najczęściej poprzez obraźliwe e-mail-e, sms-y, zamieszczanie krzywdzących wpisów na forach dyskusyjnych, czy nawet tworzenie witryn internetowych.
Proces cyberprzemocy doskonale odzwierciedla film Jana Komasy pt. „Sala samobójców”, gdzie główny bohater szykanowany w sieci, postanawia zerwać kontakt z rówieśnikami i przenieść swoje życie do intrnetu. Film ten doskonale odzwierciedla problemy współczesnych „sieciaków” takie jak: cyberprzemoc, odrzucenie przez grupę, bezradność dorosłych i samotność ofiary.
O cyberprzemocy mówi się zazwyczaj w kontekście dzieci i młodzieży, ponieważ jak wskazują badania, te grypy właśnie stanowią najbardziej aktywnych użytkowników internetu. Okazuje się, że już nawet dzieci w wieku przedszkolnym korzystają z sieci częściej niż raz w tygodniu. Odsetek osób i czas poświęcony na surfowanie w internecie, zwiększa się wraz z wiekiem dzieci/młodzieży. Badania przeprowadzone przez Fundacje Dzieci Niczyja wskazują, że 90% nastolatków posiada profil na przynajmniej jednym portalu społecznościowym, zaś 1/3 dzieci w wieku gimnazjalnym spędza na nim około 2 godzin dziennie. Współczesne dzieciaki zaczynają korzystać z komputera i internetu, zanim jeszcze nauczą się pisać i czytać.
Badania J. Pyżalskiego wskazują na fakt, że 50% sprawców przemocy rówieśniczej, realizuje ją także za pośrednictwem nowoczesnych technologii. Współcześnie podwórkowe bójki, zamieniają się w sieciowy „bullying”, czyli zastraszanie. Przez lata zmieniła się forma wyrażania agresji i prześladowania wśród dzieci/młodzieży. Aktualnie nienawiści i złość na rówieśników często wyrażana jest poprzez dyskredytowanie kolegów przez telefony komórkowe czy tez internet.
Analiza zjawiska cyberprzemocy pozwala wnioskować, że dużo łatwiej jest szykanować i poniżać ofiarę, kiedy można ukryć się za pseudonimem w sieci. Taka forma pozbawia sprawcy konieczności konfrontowania się ze swoja ofiarą w kontakcie face to face. Analitycy tego zjawiska zauważają, że często sprawcami przemocy on – line staja się ci, którzy z realną przemocą w świecie rówieśniczym nie dają sobie rady. Jednak internet, daje tylko pozorną anonimowość.
Zanim pojawił się internet, potencjalna kłopotliwa bądź kompromitująca dziecko sytuacja, była widoczna wyłącznie dla najbliższych kolegów, którzy akurat znajdowali się w pobliżu. Aktualnie poprzez utrwalenie na telefonach komórkowych i udostępnianie w sieci filmików ze stosowanymi komentarzami w ciągu zaledwie kilku minut o ośmieszającym dziecko/nastolatka wydarzeniu mogą dowiedzieć się „wszyscy”. Należy pamiętać o wyjątkowej wrażliwości dzieci/młodzieży i ich przywiązaniu do grupy rówieśniczej , która stanowi punkt odniesienia i jednocześnie zarzewie konfliktu. Internet służy im do budowania wizerunku, dlatego wszystkie informacje na swój temat odbierają bardzo mocno. Film zamieszczony na Youtube pt. „Na Zawsze” doskonale prezentuje mechanizm funkcjonowania mediów i tego, że zamieszczane informacje, zdjęcia i prywatne wiadomości pozostają tam właśnie na zawsze…
Okazuje się, że w sytuacji konfliktów on – line ingerencja rodziców nie jest od razu konieczna, ponieważ dzieci/młodzież znają swoje prawa i są biegłe w załatwianiu spraw w sieci. Potrafią zgłaszać nadużycia, kontaktować się z administratorami. Ważne, aby rodzice wiedzieli jednak o nękającym dziecko problemie i deklarowali gotowość do wsparcia i natychmiastowego niesienia pomocy. Należy unikać bagatelizowania , że „to tylko internet” i prób przekonywania, że „z pewnością zaraz o tym wszyscy zapomną”. Taka komunikacja, nie jest wspierająca…
Warto wiedzieć, że kiedy dojdzie do zjawiska cyberprzemocy, w pierwszej kolejności należy usunąć krzywdzący film/treści z internetu, lecz pamiętać aby zachować kopie (screen’y: maile, rozmowy na czatach itp.) dowodów cyberprzemocy, które mogą służyć jako materiał dowodowy. Następnie należy dążyć do ustalenia personaliów sprawcy. Nikt nie jest w sieci anonimowy. Jeśli jest to konieczne, należy zmienić dziecku adres mailowy, numer telefonu komórkowego, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo otrzymywania od sprawcy przemocy obraźliwych i krzywdzących wiadomości. Jeśli dziecko/nastolatek wykorzystuje komunikatory internetowe, należy ustalić listę znajomych, którzy stale mają do niej dostęp z wyłączeniem osób spoza listy. Będąc świadkiem cyberprzemocy nie należy powielać dalej ośmieszających informacji i pomóc ofierze cyberprzemocy skontaktować się z osobą dorosłą. Warto wiedzieć, że stalking i cyberprzemoc należą do czynów zabronionych. Regulują je przepisy Kodeksu Karnego - 190a. Należy jednak pamiętać, że ściganie sprawcy następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Cyberprzemoc powinna być traktowana na równi z przemocą werbalną, fizyczną itp., ponieważ konsekwencje jej stosowania są ogromne. Warto w kontekście działań profilaktycznych pracować z dziećmi/młodzieżą wskazując modele zachowania, które mogą przyczynić się do zmniejszenie oddziaływania tego zjawiska. Należy objąć opieką nie tylko ofiary przemocy, ale również świadków oraz podejmować pracę ze sprawcami. (artykuł powstał np. „Kiedyś bójki, teraz bulling” M. Stelmach, Ja, My, Oni, Poradnik Psychologiczny Polityki)